20/04/2021
Groei is een interessant concept. Het huidige economische systeem is gebaseerd op groei. Heel kort door de bocht: als het CPB economische krimp voorspelt, is de crisis geboren. Stilstand is achteruitgang. Bedrijven die vandaag niet groeien, zijn de verliezers van morgen. Méér is goed.
Maar waarom moeten we altijd groeien? Ik ben ervan overtuigd dat we af moeten van de aanname dat groei per definitie goed is. Door onze relaties vanuit reciprociteit en wederkerigheid te organiseren, bouwen we een systeem dat volhoudbaar is.
Lineaire groei kan helemaal niet
Eerst maar bij het begin beginnen. Waarom moeten we altijd groeien? Van een afstandje bekeken, is ‘meer’ helemaal niet altijd goed. Op dit moment is ons economische systeem nog grotendeels gebaseerd op lineair groei-denken. De aanname is dat onze economie alsmaar kan blijven groeien, gevoed door onuitputtelijke hoeveelheden grondstoffen.
Dat is aanwijsbaar niet zo, en de voorraad beschikbare fossiele brandstoffen is zelfs heel erg eindig. Nog los van toenemend wetenschappelijk bewijs dat een groot deel van de bekende olie- en gasvoorraden onder de (zee)bodem moet blijven om onder de 2º Celsius temperatuurstijging te blijven.
Circulaire economie vraagt om een andere mindset
De beschikbaarheid van hernieuwbare grondstoffen zoals schoon drinkwater, schone lucht, grond om te wonen of voedsel te verbouwen, is groot maar ook niet oneindig. Maar als we deze hulpbronnen volhoudbaar beheren, kunnen zij zichzelf in stand houden, vernieuwen.
Dat vraagt om een nieuwe mindset, namelijk die van een circulaire economie waarin we niet-hernieuwbare grondstoffen uitfaseren, waarin we zuiniger omgaan met hernieuwbare grondstoffen, waarin we afgeschreven producten een nieuw (of ander) leven geven (upcyclen), en verantwoord produceren met het oog op de lange termijn.
Reciprociteit en wederkerigheid
Een behulpzaam antropologisch concept is reciprociteit, wederkerigheid. Daar zijn verschillende vormen van (directe, indirecte, uitgestelde), maar het komt er uiteindelijk op neer dat je niet meer neemt dan je geeft. Als je in een gelijkwaardige vriendschap steeds een veel groter cadeau geeft dan ontvangt, loopt het op den duur mis. Dan is de reciprociteit niet in orde.
Reciprociteit biedt ons de mogelijkheid om langdurige relaties te onderhouden. Je lost namelijk je schuld bij de ander niet meteen af, maar dat doe je de volgende verjaardag of afspraak weer. De relatie krijgt op deze manier continuïteit en duurzaamheid, en het is nuttig ook op deze manier naar onze relatie met onze omgeving te kijken.
Als we in reciprociteit met onze leefomgeving zouden leven, ontstaat een ander systeem. Een systeem waarin we onszelf niet boven onze leefomgeving plaatsen maar er helemaal onderdeel van zijn, en die doorgeven aan de generaties na ons.
De econome Kate Raworth daagt ons uit om onze samenleving te herbouwen zodat we binnen de donut blijven, waarbij er een sociale ondergrens is en een ecologische bovengrens van wat we doen. Niet meer nemen dan volhoudbaar is.
Positieve groei en impact
Volgens mij moeten we af van de aanname dat groei per definitie goed is. Het zou helpen als we ons afvragen of de groei van omzet, klanten, producten, diensten, bedrijven, organisaties of steden een positieve impact heeft op onze samenleving. En onszelf uitdagen om dat voor elkaar te krijgen. Als groei staat voor positieve impact en een mooiere wereld, doe dan maar een flinke schep extra.