Klimaatspijbelaars en viral change uit het boekje

De jongeren die morgen uit heel Nederland afreizen naar het Malieveld om daar hun stem te laten horen, maken veel discussie los. In essentie gaat het over deze vraag: wie bepaalt wat normaal is? Een machtsvraag. En juist dan is die rebelse energie nodig. Want als het makkelijk was geweest om te veranderen, dan was het allang geregeld.

De jongeren die morgen uit heel Nederland afreizen naar het Malieveld om daar hun stem te laten horen en ons kabinet aan te zetten tot een solide klimaatbeleid en het serieus nemen van de leefbaarheid van onze planeet, maken veel discussie los. Willen ze een vrije dag of zijn ze écht begaan met het klimaat? Mag je tijdens een schooldag spijbelen om te demonstreren voor het klimaat? Maar als je dat niet doet, is het dan alsof je als arbeider in het weekend gaat staken? Dan kost het de baas niet teveel. Leer je op een dag staken meer dan op een dag in de schoolbanken? 

Het argument van de scholieren: ‘Wij zijn over vijftig jaar nog steeds op deze planeet. Degenen die nu de macht hebben zijn dat niet. Maar ze besluiten wel over onze toekomst.’ En daarom spijbelen we donderdag voor een beter klimaat.’

Een antropologisch perspectief op de klimaatspijbelaars

Als je even uitzoomt en door een antropologische bril naar de kwestie kijkt, zie je dat de jongeren hun protest tegen het huidige klimaatbeleid bijna volgens het boekje aanpakken. Voor de lezers, ik heb het over Viral Change, in 2008 geschreven door Leandro Herrero.

Herrero stelt dat verandering veel beter werkt en vooral sneller gaat via peer-to-peer besmetting en informele sociale verbanden, dan door het uitrollen of implemteren van grootschalige veranderprogramma’s. Voor een geslaagde virale verandering is er een (informeel) veranderteam nodig. Laten we ze in dit duurzame geval de Green Rebels noemen. Samen zijn zij de motor van de verandering en voelen de hartslag van de organisatie of samenleving het best. De slaagkans van de beweging word groter als je een aantal dingen slim aanpakt. En dat doen de klimaatspijbelaars. Lees even mee.

Bullets don’t inspire. Stories do.

Een verandering gaat over het op schaal mobiliseren van mensen. Mensen handelen naar het verhaal waar ze in geloven, en door onze vaardigheid om verhalen te vertellen hebben mensen de mogelijkheid gecreëerd om samen te werken met andere mensen die ook in dat verhaal geloven. Zelfs als we hen nog nooit gezien hebben of als we op details een andere invulling geven aan het verhaal. Een sterk narrative of change brengt mensen in beweging en zorgt ervoor dat we kunnen samenwerken aan een gedeeld idee. Well done, klimaatspijbelaars.

Niemand wil veranderd worden

Niemand vindt het fijn om ‘veranderd te worden’, en toch veranderen we voortdurend. Peer-to-peer verandering gaat veel makkelijker dan top-down opgelegde verandering. Mensen doen immers maar tot op zekere hoogte wat de formele hiërarchie hen voorschrijft. Het helpt dan ook als de Green Rebels een groot (in)formeel netwerk hebben, slim gebruik maken van de communicatiemiddelen die ze tot hun beschikking hebben en in staat zijn (veel) mensen op de been te brengen.

Dat lijkt aardig te lukken: het organiserend comité mikt voor 7 februari op 3.000 scholieren. In België begon het met een paar duizend scholieren, de week erop waren het er 12.000 en de week daarna 35.000. Virale verandering volgens het boekje.

Computer says no? Rebelse energie!

Een (sociaal) systeem is op stabiliteit en continuïteit ingericht. De Green Rebels proberen een bestaand systeem inclusief de gevestigde orde, op andere gedachten te brengen en koers te laten wijzigen. Een flinke dosis rebelse energie en doorzettingsvermogen helpt om een organisatie in beweging te krijgen. Als je volgens de regels speelt, lukken dingen vaak niet of duren ze (te) lang. Systemen zijn ingericht op stabiliteit en continuïteit, dus een voorstel om de huidige ordening te veranderen stuit per definitie op weerstand. Computer says no. 

Kort voorbeeld: als je circulair wilt gaan inkopen, past dat niet in de bestaande criteria. Als je besluit om impact te gaan meten, bestaan daar niet meteen criteria of KPI’s voor. Als je je stem wilt laten voor een klimaatbeleid en daarvoor een dag spijbelt, zegt het systeem (de minister, de schoolleiding, je ouders, twitter) nee. Computer says no. ‘Zoals het nu gaat, gaat het prima. Zo hebben we het altijd al gedaan. Verandering is nergens voor nodig’. 

Wie bepaalt de toekomst?

Daardoor kun je je laten ontmoedigen. En de regels van het bestaande systeem volgen en daarmee dat systeem in stand houden. Of je kunt spijbelen. Rebelleren. Bouwen aan een mooiere wereld, een duurzame samenleving. Dat gaat in essentie over deze vraag: wie bepaalt wat normaal is. Een machtsvraag. En juist dan is rebelse en guerrilla energie nodig. Want als het makkelijk was geweest om te veranderen, dan was het allang geregeld. De Green Rebels heten niet voor niets Green Rebels. 

Klimaatspijbelaars, I’m with you.

Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it’s the only thing that ever has

Margaret Mead (anthropologist)