20/04/2021
Cultuur is…je fiets niet op de stoep parkeren. Overal waar je kunt zeggen ‘zo doen wij dat hier’, is cultuur. En ieder moment van de dag sta je (onbewust) voor de keus: uitdagen of aanpassen? Zo werkt cultuur.
Ik was net verhuisd
Ik was net verhuisd naar een bovenwoning in Utrecht, aan een drukke maar brede straat met ruime trottoirs, een fietspad en een gescheiden rijbaan. En natuurlijk was ook mijn fiets mee verhuisd. De fietsenrekken (voorzover ze er waren), stonden vol met studentenbarrels en er was geen plek voor mijn eigen studentenbarrel. Ik parkeerde mijn fiets op de verder lege en ca 3 meter brede stoep.
De volgende ochtend stapte ik nietsvermoedend naar buiten en wilde mijn fiets pakken waar ik hem gister had achtergelaten. Geen fiets. Verbaasd keek ik rond, en zag mijn fiets gelukkig al gauw bij de studentenbarrels staan. De fiets was daar overduidelijk niet al te vriendelijk neergekwakt, maar had geen lekke banden en alles deed het nog.
Helemaal begrijpen deed ik het niet, en die avond parkeerde ik mijn fiets wederom op de stoep, naast mijn voordeur, voor iemands raam. De ochtend erna hetzelfde tafereel. Als antropologen hebben we de vuistregel dat een incident niks zegt, maar 2x is toeval en 3x is een patroon. Inmiddels begreep ik dat er iemand graag wilde dat ik mijn fiets níet op de stoep parkeerde, zeker niet voor zijn raam, maar in de fietsenrekken, plek of geen plek.
Zo doen wij dat hier (niet)!
Ik stond toen voor de keus om me aan te passen aan de heersende culturele mores en mijn fiets inderdaad in de rekken te parkeren. Of ik kon stug mijn fiets onder het raam van een van mijn onderburen blijven parkeren en de culturele mores blijven uitdagen. Kijken wie het het langste uithoudt.
Dit uit het leven gegrepen voorbeeld laat mooi zien hoe ieder besluit een bevestiging of uitdaging van de bestaande culturele afspraken is.
In eerste instantie kende ik de mores van dit betreffende stuk straat nog niet, maar na 2 keer mijn fiets ergens anders terug te vinden (in de overvolle fietsenrekken), begreep ik de code. Wij parkeren onze fiets in de rekken, niet op de stoep, ook niet voor 10 minuten, en al helemaal niet voor elkaars raam. Aha.
Bevestigen of uitdagen?
Ieder moment van de dag sta je voor de keus om de culturele ordening te bevestigen of uitdagen. Of het nu gaat over je fiets op de stoep parkeren (of niet), alleen roken waar het mag (of niet), op tijd op je afspraken komen (of niet), het nieuwe inkoopformulier goed invullen (of niet), de macht niet klakkeloos volgen (of wel), je afval scheiden (of niet)… Waarbij het altijd van de context afhangt of je uitdaagt of bevestigt. In de ene omgeving kan het scheiden van afval de normaal zijn, in de andere omgeving juist niet. Context matters.
Overal waar je kunt zeggen ‘zo doen wij dat hier’, is cultuur. En dan sta je altijd (onbewust) voor de keus: je aanpassen (en dus de culturele code bevestigen) of een ander cultuurvoorstel doen (en de culturele code uitdagen)?
Cultuur maakt mensen, mensen maken cultuur
Ieder moment van de dag maak je (onbewust) de keuze om je aan te passen of een ander cultureel voorstel te doen. Door mijn fiets op de stoep te parkeren, had ik (onbewust) de culturele ordening uitgedaagd. Maar toen ik de spelregels eenmaal doorhad, paste ik me aan, en bevestigde zo de bestaande niet-uitgesproken maar o zo duidelijke culturele spelregels. Cultuur maakt mensen, mensen maken cultuur.