Menu

Het ongemak van digitaal cultuur vormen

Terug naar het overzicht
26/04/2021

Een jaar werken vanuit huis. Voor de één een zegen, voor de ander een uitdaging. Eén ding is zeker: Het heeft onze kijk op en manier van werken en samenwerken definitief veranderd. Doordat we collectief het ‘oude’ werken bevragen, ontstaat de mogelijkheid om te kijken naar wat ‘terug naar normaal’ gaat betekenen. We zijn hard bezig cultuur te bouwen.

door Nadia Teunissen

Veranderende norm(al)en

De antropoloog James Suzman voorspelde het al vlak voor corona: “Technology and changing social norms spell the end of the traditional workplace” . Kantoorwerken was volgens hem al on the way out . En toen was daar de thuiswerk-crisis die de boel eens flink versnelde. We hebben ervaren dat de wereld niet in elkaar stort als we niet meer met elkaar op een kantoor werken. Tegelijkertijd is de werkvloer essentieel voor het vormen van cultuur. Een plek om te verbinden, elkaar in de ogen te kijken, vertrouwen op te bouwen, teams te vormen. Hoe doe je dit dan als deze fysieke plek wegvalt? 

Allereerst is het besef belangrijk dat de manieren waarop we (samen)werken – en dus onze werkcultuur vormen – geen natuurlijk gegeven is. Dit is door de jaren heen zo gegroeid. Zo voorspelde Oscar Wilde  dat technologie ons werkende leven makkelijker zou maken (lees: minder uren werken), maar houdt het ons nu juist meer aan het werk doordat we altijd beschikbaar zijn. Dat hebben we als mensheid samen gecreëerd. We staan daarom nu, heel natuurlijk, op een punt om kritisch te kijken naar wat écht werkt, wat nu nodig is om vitale en duurzame organisaties te vormen. Daarvoor moeten we wezenlijke gesprekken voeren over dit veranderde ‘normaal’.

Online cultuur vormen #hoedan

De ‘coronacultuureshock’, zoals antropoloog Jitske Kramer dit mooi omschrijft, heeft niet slechts onze zwakke punten in de samenleving blootgelegd. Deze crisis brengt ook waanzinnig veel creativiteit naar boven. Mensen proberen er altijd samen iets van te maken. En ja, dat is soms best even zoeken. Best een beetje liminaal en ongemakkelijk. Want wat doe je als die fysieke werkplek wegvalt waar cultuur zich vormt? Waar nieuwe medewerkers leren over de ‘zo doen we dat hier’ en de inside jokes, waar je inzichten opdoet bij de toevallige ontmoeting bij het koffieapparaat, waar je dingen oppikt in de wandelgangen die misschien niet voor jouw oren bestemd waren, maar wel erg nuttig zijn? Hoe creëer je verbondenheid, vertrouwen, cultuur?

Steeds vaker zien we hier prachtige voorbeelden van verschijnen; koffiekwartiertjes in de ochtend, ontwikkelgesprek-wandelingen in het bos, of collega’s die gaan vloggen over hun projecten. Want cultuur is er áltijd, en vormt zich tussen mensen, in interactie en dialoog. Dat is misschien wat lastiger – en vooral anders – online, maar het gebeurt nog steeds. We moeten er wel opnieuw naar leren kijken en bewust over nadenken. En hier dus ook de tijd voor nemen. Hoe doen wij de dingen nu samen? Dan valt er heel wat te leren als we kijken naar voorbeelden uit andere culturen. Want ‘hybride’ werken is niets nieuws. Noem het nomadisch werken  – gaat er al een belletje rinkelen? 

Wereldwijd zijn er nog steeds nomadische stammen die rondreizen en elkaar enkel op bepaalde momenten zien. Die momenten zijn dan ook ontzettend belangrijk – daar worden huwelijken gesloten, nieuwe verbonden geslagen en het leven gevierd. Het zijn rituele momenten die je niet wil of kúnt missen. 

“Rituelen zijn vaste momenten en gewoonten waarop we andere dingen doen dan die we gewoonlijk doen. Het maakt van een gewoon moment een bezield moment”

– Jitske Kramer

Als we op die manier ook naar het nomadische, online werken kijken, dan spreekt het belang van rituelen bijna voor zich voor het vormen van deze nieuwe culturele dimensie. Rituelen hebben namelijk een sterke verbindende kracht. En het geeft structuur. Zonder die structuur, is het lastig om ruimte te geven aan de moeilijke en mooie gesprekken en emoties die juist nu zo belangrijk zijn. Kortom: Rituelen geven ons houvast, richting en ritme. En in tijden van chaos en verandering, is dat broodnodig. Be human first; deel, rouw en vier de dingen samen. Zeker nu. 

Online kampvuren voor positieve verandering

Naast rituelen voor onder andere sociale cohesie, zijn ook dialogen ontzettend belangrijk in het vormen van cultuur. In deze tijden zie je dat veel organisaties terug gaan naar de kern: Waar zijn we van? Waar willen we van zijn, wat willen we nastreven? En hoe gaan we dat in deze nieuwe tijd dan vormgeven en aanpakken? Dat zijn wezenlijke gesprekken die je het liefst op een heidag rondom het kampvuur met elkaar bespreekt. 

Naast dat het dus belangrijk is om na te denken over de vraag ‘hoe doen wij dit samen online’, is misschien wel een nóg belangrijkere vraag: ‘Hoe gaan wij samen online werken aan onze doelen en idealen?’. Hoe werk je in de huidige tijd het beste aan positieve impact en verandering?

Dan is de uitdaging, hoe steken we het kampvuur aan in een online setting? Verbinden op afstand kan wel degelijk, en dan helpt het om het kampvuur als een ritueel te beschouwen. Als je deze drie basisprincipes volgt, kom je al een heel eind. 

  1. Ontwerp je sessie zodanig dat alles bijdraagt aan het bereiken van je doel
  2. Zorg ervoor dat alle onderdelen van de sessie bijdragen.
    Niet alleen de inhoud, ook de vorm, het eten, het tijdslot, de locatie.
  3. Maak ruimte voor de hele mens. Inspireer, raak het hart, zweep op en wees stil

Digitaal cultuur bouwen.
We can do this – doe je mee?

P.S. En als je meer wilt weten of op zoek bent naar mooie voorbeelden uit de praktijk, dan raad ik je van harte het boek aan Werk heeft het gebouw verlaten. Neem ook eens een kijkje bij onze dienst ‘duurzame dialogen’!

Bronnen